Bệnh sởi là bệnh truyền nhiễm gây dịch lây qua đường hô hấp do vi rút sởi gây nên. Bệnh chủ yếu gặp ở trẻ em dưới 5 tuổi, tuy nhiên có thể gặp ở trẻ lớn cũng như người trưởng thành do chưa được tiêm phòng hoặc đã tiêm phòng nhưng chưa được tiêm đầy đủ.

Bác sĩ thăm khám cho bệnh nhân mắc sởi.

Đang điều trị tại khoa Nhi, Bệnh viện đa khoa Hòe Nhai, Bệnh nhân N.Đ.A, 11 tuổi ở Âu Cơ, Nhật Tân, Tây Hồ, Hà Nội, mắc sởi, biến chứng sang phổi. Bệnh nhân đã tiêm vắc xin phòng sởi nhưng lâu không nhắc lại. Chị Đinh Thị Thu Hà mẹ của bệnh nhân N.Đ.A cho biết: cháu có biểu hiện sốt cao, người phát ban nhiều nốt đỏ, tôi cho cháu đến khám tại bệnh viện, được bác sĩ chẩn đoán cháu mắc sởi và nhập viện điều trị tại khoa Nhi. Bác sĩ cho biết cháu bị biến chứng sang phổi, được các y, bác sĩ bệnh viện chăm sóc, điều trị tận tình, chu đáo...

Tương tự, bệnh nhân P. Đ. B. N, 8 tháng tuổi ở Tôn Đức Thắng, Đống đa, Hà Nội, chưa tiêm vắc xin phòng sởi. Bà ngoại của bệnh nhân P. Đ. B. N Nguyễn Thị Bẩy cho biết: cháu P. Đ. B. N được các bác sĩ khoa Nhi, Bệnh viện đa khoa Hòe Nhai chẩn đoán mắc sởi, đã điều trị tại bệnh viện được 8 ngày. Cháu P. Đ. B. N có biểu hiện mệt, sốt cao, đi ngoài... gia đình đưa vào Bệnh viện đa khoa Hòe Nhai khám và được các y, bác sĩ điều trị rất nhiệt tình tại khoa Nhi. Đến nay, sức khỏe đã tiến triển tốt hơn rất nhiều và sắp được xuất viện về nhà.

BSCKII Nguyễn Thị Huyền Nga, Trưởng khoa Nhi, Bệnh viện đa khoa Hòe Nhai cho biết: “Đối với khoa Nhi, Bệnh viện đa khoa Hòe Nhai từ đầu năm đến nay tiếp nhận 48 bệnh nhân mắc sởi. Trong đó, lứa tuổi đa dạng, có những cháu rất bé mới 3 tháng tuổi, có cháu khá lớn 14-15 tuổi. Những cháu từ 3 tháng tuổi có thể bị lây từ những trẻ lớn hoặc lây từ người lớn, cháu cũng chưa đến tuổi để tiêm vắc xin. Còn những cháu lớn, trong số đó có những cháu được tiêm vắc xin rồi, tuy nhiên, tiêm vắc xin có thể không đủ mũi, chưa được tiêm nhắc lại nên miễn dịch giảm đi”...

​Bệnh sởi thường diễn biến qua các giai đoạn như giai đoạn khởi phát (2-4 ngày): trẻ có thể bị sốt nhẹ, sau đó có thể sốt cao, đến 39 – 40 độ C, ít đáp ứng thuốc hạ sốt. Cơn sốt có thể giảm khi trẻ bắt đầu phát ban. Kèm theo có thể gây các triệu chứng khác như đỏ mắt, ho, nước mắt và nước mũi chảy nhiều bất thường hay viêm xuất tiết ở mũi, họng; giai đoạn toàn phát (bệnh sởi phát ban có thể kéo dài từ 2-5 ngày): sau khi sốt kéo dài từ 3 – 4 ngày, sau tai của trẻ bắt đầu xuất hiện tình trạng phát ban. Các nốt phát ban thường có màu hồng, màu đỏ, là các nốt sát rẩn, nhỏ, hơi nổi gờ lên. Chúng có thể mọc rải rác thành từng đốm riêng lẻ hoặc lan rộng ra sang trán, xuống ngực và lưng, đùi và bàn chân thành những đám tròn dính liền nhau; giai đoạn hồi phục (ban bay dần): thường ở giai đoạn bệnh sởi bắt đầu bay ban, trẻ có thể đã hết sốt. Các vết ban bắt đầu nhạt màu đi chuyển sang màu xám và để lại vết thâm. Tuy nhiên, ở một số trường hợp, bệnh sởi có thể biến chứng nguy hiểm hơn nếu trẻ vẫn còn sốt trong khi vết ban đã bay đi...

Theo BSCKII Nguyễn Thị Huyền Nga: “Khi trẻ mắc sởi thì sẽ có những nguy cơ suy giảm miễn dịch nên trẻ thường gặp những biến chứng về viêm phổi, viêm tai giữa, viêm thanh quản... Ngoài ra, có những biến chứng nguy hiểm hơn như viêm não, viêm màng não, tiêu chảy... Đối với những bệnh nhân biến chứng viêm phổi do sởi thì thường có biểu hiện sốt cao, thở nhanh, khò khè khó thở, nghe phổi có những tổn thương ở phổi. Chúng tôi cho chụp xquang thì hình ảnh tổn thương phổi rất rõ”...

BSCKII Nguyễn Thị Huyền Nga cho biết, sởi là bệnh truyền nhiễm cấp tính, lây truyền từ đường hô hấp, khả năng lây rất cao bởi lây qua các giọt bắn như ho, hắt xì của người bệnh... Đặc biệt, ở những nơi đông người nguy cơ lây càng cao. Tại khoa Nhi, Bệnh viện đa khoa Hòe Nhai đã bố trí phòng cách ly riêng để điều trị cho những bệnh nhân mắc sởi, tránh lây nhiễm chéo...

Trẻ nhỏ cần được tiêm vắc xin phòng bệnh sởi đúng mũi và đủ liều.

Để chủ động phòng chống bệnh sởi cho trẻ, theo BSCKII Nguyễn Thị Huyền Nga: “Trẻ nhỏ cần được tiêm vắc xin phòng bệnh sởi đúng mũi và đủ liều theo khuyến cáo của Bộ Y tế, sẽ giúp tăng cường khả năng miễn dịch, bảo vệ trẻ tránh khỏi nguy cơ mắc bệnh sởi và những biến chứng nguy hiểm do sởi gây ra. Song song với tiêm vắc xin phòng sởi, các bậc phụ huynh cũng lưu ý chủ động thực hiện các biện pháp phòng bệnh sởi như giữ vệ sinh cá nhân, rửa tay thường xuyên và vệ sinh nhà cửa sạch sẽ; cung cấp chế độ dinh dưỡng lành mạnh, đầy đủ chất dinh dưỡng, duy trì chế độ vận động, luyện tập thể dục thể thao khoa học để nâng cao sức đề kháng; hạn chế tiếp xúc với người có triệu chứng nghi ngờ sởi. Khi trẻ có biểu hiện sốt, thở nhanh, khó thở, khò khè... thì cần đến ngay cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời. Tuyệt đối nghiêm túc tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ. Đối với việc chăm sóc, khi trẻ mắc sởi cần vệ sinh mũi họng cho trẻ cẩn thận; tăng cường cho trẻ uống nhiều nước hơn để tránh mất nước cho trẻ và cho trẻ ăn nhiều lần hơn để nâng cao dinh dưỡng cho trẻ và tăng sức đề kháng cho trẻ"...

Tiêm vắc xin sởi là biện pháp phòng chống hiệu quả nhất, giúp cơ thể tạo ra miễn dịch chống lại vi rút sởi. Vắc xin sởi là một trong số loại vắc xin quan trọng nằm trong danh mục các vắc xin có chương trình Tiêm chủng mở rộng (TMCR) bắt buộc phải tiêm cho trẻ.

Việt Nam hiện có nhiều loại vắc xin chứa thành phần phòng sởi cho trẻ em và người lớn bao gồm: vắc xin sởi đơn MVVac (Việt Nam) và vắc xin kết hợp 3 trong 1 Sởi – Quai bị – Rubella (Priorix – Bỉ) được chỉ định tiêm cho trẻ từ 9 tháng tuổi; vắc xin kết hợp Sởi – Rubella (MRVac – Việt Nam) và 3 trong 1 Sởi – Quai bị – Rubella (MMR II – Mỹ) chỉ định cho nhóm từ 12 tháng tuổi. Trẻ từ 7 tuổi và người lớn tiêm hai mũi cách nhau tối thiểu một tháng...

Lịch tiêm vắc xin sởi trong TCMR là 2 liều, liều thứ nhất cần bắt đầu sớm ngay khi trẻ đủ 9 tháng tuổi, liều thứ 2 khi trẻ được 18 tháng tuổi. Tuy nhiên, theo thống kê trong năm 2024, nhóm tuổi dưới 9 tháng bị mắc sởi đang chiếm tỷ lệ cao trên địa bàn thành phố với 28,7%, chỉ sau nhóm tuổi từ 1-5 tuổi là 33%. Chính vì vậy, việc triển khai tiêm vắc xin sởi cho đối tượng trẻ từ 6 tháng đến dưới 9 tháng tuổi sẽ giúp tăng miễn dịch, góp phần quan trọng trong việc phòng chống dịch bệnh sởi. Hà Nội triển khai chiến dịch tiêm chủng vắc xin phòng, chống dịch sởi  năm 2025, phấn đấu 95% trẻ từ 6 tháng đến dưới 9 tháng tuổi bao gồm cả trẻ vãng lai được tiêm 01 mũi vắc xin phòng bệnh sởi. Thời gian thực hiện trong tháng 2/2025 (từ 17-28/2/2025) triển khai tiêm cho trẻ đủ 6 tháng đến dưới 9 tháng tuổi. Kể từ tháng 3 trở đi sẽ tiến hành tiêm cho trẻ đủ 6 tháng tuổi và tiêm vét cho những trẻ từ 7 tháng đến dưới 9 tháng tuổi chưa được tiêm vắc xin. Dự kiến có khoảng 20.000 trẻ em từ 6 đến dưới 9 tháng tuổi trên địa bàn thành phố được tiêm 01 mũi vắc xin phòng bệnh sởi từ nguồn vắc xin do Bộ Y tế cấp. Chiến dịch được tổ chức tại 100% xã, phường, thị trấn cùng ngày hoặc khác ngày tiêm chủng thường xuyên tùy thuộc vào số trẻ được tiêm chủng và tình hình thực tế tại địa phương...

Việc tiêm vắc xin sởi đúng lịch, đầy đủ là vô cùng quan trọng để tạo được miễn dịch sớm bảo vệ trẻ không bị mắc bệnh. Nếu trẻ không được tiêm đủ số mũi và đúng lịch sẽ có nguy cơ cao mắc bệnh... Nếu trẻ chưa tiêm vắc xin phòng sởi hoặc quá lịch tiêm, hãy đến ngay cơ sở y tế để được tư vấn và tiêm vắc xin phòng sởi kịp thời!

Thắng Đạt