Hạ đường huyết ở người bệnh đái tháo đường là một trong các biến chứng thường gặp ở bệnh nhân được điều trị bằng thuốc hạ đường huyết, đặc biệt với nhóm thuốc viên như gliclazid, glibenclamid, glimepirid và các thuốc tiêm insulin. Hậu quả có thể từ mức độ nhẹ là mệt, vã mồ hôi hay người bệnh bị trống ngực, hồi hộp hay chóng mặt, choáng váng, mà nặng hơn còn có thể làm xuất hiện các biến cố tim mạch nguy hiểm, thậm chí là tử vong nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời tình trạng hạ đường huyết.

Không nên chủ quan khi bị hạ đường huyết

Theo BS.CKII Lê Thị Phương Huệ, Trưởng khoa Nội tiết và Các bệnh chuyển hóa, Bệnh viện Thanh Nhàn cho biết, hạ đường huyết là một biến chứng nguy hiểm, có thể xuất hiện khi bệnh nhân đái tháo đường được điều trị bằng insulin hoặc sulfonylurea. Khoa Nội tiết và Các bệnh chuyển hóa - Bệnh viện Thanh Nhàn từng  tiếp nhận 8 ca nhập viện do hạ đường huyết chỉ trong 1 tuần có những bệnh nhân 80 tuổi ở trại dưỡng lão dùng glimepirid 4mg/ngày, hạ đường huyết tới nỗi ngã bầm tím mặt hay những bệnh nhân hạ đường huyết do tiêm insulin liều quá cao hoặc vô tình tiêm sai loại insulin, sai bơm tiêm, ăn sai bữa, uống rượu hay nhịn ăn, thể dục không hợp lý… .Có rất nhiều nguyên nhân có thể gây nên hạ đường huyết ở người bệnh đang sử dụng thuốc đái tháo đường cần được xem xét và đánh giá kỹ.

Hay có những bệnh nhân kiểm soát đường huyết quá chặt chẽ HbA1c chỉ 5,6%, ở nhà do tự điều trị Diamicron MR60mg vài năm nay, tự xét nghiệm, không đi khám. Biểu hiện chóng mặt tiền đình nhưng nhập viện mới phát hiện là do hạ đường huyết. Hạ đường huyết là một trong biến chứng nguy hiểm của bệnh nhân đái tháo đường, nếu không phát hiện và xử trí kịp thời có thể dẫn tới những hậu quả nghiêm trọng như té ngã, chấn thương, thậm chí tử vong, BS.CKII Lê Thị Phương Huệ cho biết thêm.

Việc hạ đường huyết lặp đi lặp lại (tái diễn) có thể khiến làm giảm đáp ứng của hệ thần kinh với tình trạng hạ đường huyết (hay còn gọi là hạ đường huyết không triệu chứng) điều này rất nguy hiểm cho người bệnh đái tháo đường, đặc biệt rất dễ gặp ở người lớn tuổi, có nhiều biến chứng, hoặc sa sút trí tuệ, dễ bị bỏ qua và làm gia tăng nguy cơ tim mạch và tử vong.

Bệnh nhân ngã tím mặt do hạ đường huyết.

Dấu hiệu nhận biết hạ đường huyết

Có các triệu chứng rất đa dạng, biểu hiện sớm thường gặp là cảm giác đói cồn cào, mệt lả, run tay chân, vã toát mồ hôi, da xanh tái, hồi hộp trống ngực, nhịp tim nhanh. Bên cạnh đó các triệu chứng khác của hệ thần kinh trung ương như: chóng mặt, đau đầu, buồn nôn, nôn lo lắng, mệt yếu, chậm chạp, lơ mơ, có thể tê bì dị cảm hoặc yếu chi, có hiện tượng tăng tiết nước bọt, nặng hơn nữa là hôn mê gặp ở giai đoạn muộn của hạ đường huyết. Tuy nhiên, có một số người bệnh đái tháo đường có tình trạng hạ đường huyết mà hầu như họ không nhận ra được các triệu chứng nào của hạ đường huyết (Hạ đường huyết không nhận biết), để phát hiện ra biến chứng này cần phải tích cực theo dõi đường huyết mao mạch nhiều lần trong ngày hoặc theo dõi đường huyết bằng thiết bị đo đường huyết liên tục, và cần phải thăm khám ngay bác sỹ chuyên khoa nội tiết.

Xử trí cấp cứu hạ đường huyết và điều trị

Theo BS.CK II Lê Thị Phương Huệ với những tình huống hạ đường huyết đột ngột tại nhà, bản thân bệnh nhân và người thân của bệnh nhân cần nhanh chóng xác định tình trạng hạ đường huyết và xử trí nhanh bằng cách: Ăn hoặc uống ngay thực phẩm ngọt hay tinh bột có sẵn trong nhà đang có như kẹo ngọt, bánh, sữa ngọt, mật ong hoặc hoa quả có sẵn. cần tối thiểu 15g đường (tương đương 3 viên kẹo, 1 lát bánh mì hoặc 1 bánh quy, 1,5 thìa canh đường hoặc hoặc 1 thìa canh mật ong, 120ml nước trái cây hoặc 200ml sữa tươi có đường…).

Lưu ý: với tình trạng hạ đường huyết nặng mà bị hôn mê không được cho bệnh nhân ăn uống thực phẩm vì có thể gây sặc, chúng ta nên sử dụng mật ong hoặc nước đường pha đặc phết vào bên trong niêm mạc miệng rồi nhanh chóng liên hệ cấp cứu 115 đến.

Biện pháp phòng ngừa hạ đường huyết

Để phòng ngừa hạ đường huyết, nhất là với người mắc bệnh đái tháo đường thì bản thân người bệnh và người thân cần nắm rõ hạ đường huyết là gì, có những triệu chứng nào, xử trí ra sao và đặc biệt là chủ động phòng ngừa bằng những cách sau. Giữ thói quen đo đường huyết định kỳ, chủ động tự đo tại nhà theo hướng dẫn của bác sĩ.

 Kiểm tra đường huyết ngay nếu cảm thấy mệt, ăn không ngon, ăn ít hơn hoặc sau khi vận động quá mức và cơ thể xuất hiện những triệu chứng bất thường. Trong nhà luôn có sẵn đường, bánh kẹo, hoa quả. Khi ra ngoài thì có thể mang theo vài viên kẹo, vài cái bánh hoặc sữa hộp. Không uống rượu bia, đặc biệt là uống mà không ăn hoặc uống xong rồi đi ngủ vì lúc này sẽ khó nhận biết được đường huyết đang hạ.

Người bệnh hạ đường huyết, theo dõi đường huyết, xử trí hạ đường huyết theo nguyên tắc 15-15 (Khi lượng đường trong máu giảm xuống dưới 70 mg/dL (<3,9mmol/l), nên tiêu thụ 15 gram carbohydrate và kiểm tra lại lượng đường trong máu sau 15 phút. Nếu lượng đường trong máu vẫn thấp thì lặp lại quá trình trên cho đến khi đường huyết trở lại mức bình thường trên 70 mg/dL (<3,9mmol/l). Cần đi khám lại ngay bác sĩ để tìm nguyên nhân và điều chỉnh kịp thời các chế độ thuốc, chế độ ăn hay luyện tập. Không nên tự điều trị bệnh đái tháo đường và tự làm bác sĩ  sẽ tự gây nguy hiểm cho bản thân, BS.CK II Lê Thị Phương Huệ cho biết.

Lê Hòa